Depresja - stan emocjonalny charakteryzujący się wyjątkowym, niezwykłym smutkiem, brakiem sił witalnych i zniechęceniem do życia.
Chociaż w większości przypadków zaburzenia nastroju występują u ludzi we wczesnych i średnich latach wieku dojrzałego, mogą się one pojawić w każdym okresie życia, od dzieciństwa do późnej starości.
Wraz ze wzrostem wieku życia pacjenta zmienia się obraz kliniczny wieku zaburzeń, w tym depresji, stając się bardziej bogatym, jednorodnym, bez obecności tak częstych symptomów specyficznych dla wieku życia dziecka i osiągniętego przez nie poziomu rozwoju.
Obraz kliniczny depresji dziecięcej często bogatszy jest o obecność innych dodatkowych objawów niewystępujących u dorosłych, takich jak: zaburzenia w zachowaniu, zachowania przestępcze, poczucie winy, objawy psychosomatyczne, trudności szkolne, czy hiperaktywność.
Obraz kliniczny depresji zmienia się w zależności od wieku rozwojowego dziecka, a dopiero od okresu adolescencji ma obraz kliniczny zbliżony do depresji dorosłych.
U 8-latków depresja związana jest z pesymizmem i wycofywaniem się z kontaktów społecznych.
U 12-latków - z pesymizmem i symptomami natury fizycznej (zaburzenia snu, bóle brzucha, zaburzenia łaknienia)
U 17-latków symptomy depresyjne współwystępują z koszmarami sennymi i myślami samobójczymi.
Generalnie obraz kliniczny depresji u dzieci młodszych jest uboższy niż u młodzieży. Ogranicza się do objawów somatycznych i spadku aktywności psychomotorycznej. Później dopiero pojawiają się dodatkowo autodestrukcja i zaburzenia funkcji intelektualnych. Zaburzenia nastroju i aktywności występują w obrazie depresji niezależnie od wieku życia.
Obraz kliniczny depresji dziecięcej ma tendencję upodabniać do depresji dorosłych w miarę dojrzewania dziecka.
Rodzaj symptomów depresji w dużym stopniu wyznaczany jest przez płeć.
Dziewczęta są częściej spowolniałe, skłonne do wahań nastroju, z dominującymi negatywnymi wyobrażeniami dotyczącymi własnego ciała, nasiloną obecność objawów somatycznych, wzmożonym lękiem.
Chłopcy manifestują drażliwość, zaburzenia w zachowaniu, agresję i autoagresję, podejmowanie prób samobójczych zakończonych śmiercią.
Różnice symptomów pomiędzy dziewczętami a chłopcami stwierdza się dopiero w okresie adolescencji (dziewczęta manifestują je 2 lub 3 razy więcej niż chłopcy).
Generalnie objawy depresji u dzieci można podzielić na 4 kategorie:
I. objawy emocjonalne: przygnębienie, utrata radości, ograniczenie lub utrata związków emocjonalnych.
II. objawy poznawcze: trudności z podejmowaniem decyzji, nieadekwatną, niską samoocenę, negatywne wyobrażenia dotyczące własnego ciała.
III. objawy motywacyjne: sparaliżowanie woli, wycofanie się z kontaktów, wzrost zależności czy pojawiające się myśli samobójcze.
IV. objawy fizyczne: zmęczenie, utrata apetytu, zaburzenia snu.
ROZPOWSZECHNIENIE DEPRESJI W POPULACJI DZIECIĘCEJ
W ciągu ostatnich 30 lat znacząco wzrosła liczba osób zapadających na depresję. Wskaźnik rozpowszechnienia depresji w populacji dziecięcej waha się od 1,9% do 38,1%. W badaniach prowadzonych przez Jacka Bombę rozpowszechnienie depresji u dzieci i młodzieży kształtuje się następująco:
6,66% w grupie 5-latków
11,34% w grupie 10-latków
28,15% w grupie 13-latków
19,25% w grupie 17-latków
Rozpowszechnienie depresji wzrasta wraz z wiekiem i jest najwyższe we wcześniejszej fazie adolescencji, ze względu na występujące w okresie dojrzewania niezwykle dynamiczne zmiany hormonalne, predyspozycje poznawcze oraz czynniki socjokulturowe (m.in. mechanizm dziedziczenia społecznego).
W ciągu ostatnich lat zgromadzono dane, z których jednoznacznie wynika, iż rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych u dzieci wzrasta, a średnia wieku, w którym się pojawiają znacznie się obniża.
MYŚLI I CZYNY SAMOBÓJCZE W PRZEBIEGU DEPRESJI DZIECIĘCEJ
Wszystkim fazom depresji towarzyszy znaczne zagrożenie samobójstwem. Chociaż wiemy, że ludzie odbierają sobie życie z różnych przyczyn to jednak ok. 50% samobójstw popełniają pacjenci z depresją. Paradoksem jest, że często śmierć zadają ci, którzy mają już za sobą najgłębsza fazę ataku depresji.
Samobójstwa są rzadkie u dzieci przed 10 r. ż., ale liczba samobójstw wzrasta bardzo szybko między 15. a 19. r. ż., następny wzrost wskaźników następuje po 20. r. ż.
Ok. 89% dzieci depresyjnych doświadczało myśli samobójczych. Ok.14% dzieci z depresją miało za sobą podejmowane próby samobójcze.
Czynniki poprzedzające podjęcie prób samobójczych:
Dla dzieci młodszych czyny samobójcze związane są z problemami związanymi z separacją, odrzuceniem przez rówieśników, a dla dzieci starszych problemy takie jak: utrata dziewczyny, przyjaciela czy konflikty interpersonalne.
Duża liczba ostatnich wyników badań pokazuje wyraźnie, iż dzieci po próbach samobójczych częściej niż pozostałe doświadczały wcześniej fizycznego i/lub seksualnego wykorzystywania.
LECZENIE DEPRESJI:
FARMAKOTERAPIA:
Ważne: Jeśli zachowanie Twojego dziecka Cię niepokoi, koniecznie skonsultuj się z psychologiem. Depresja jest poważną chorobą, której nie wolno lekceważyć. Nieleczona może doprowadzić do tragicznych skutków.
mgr Ewa Szczybelska - psycholog szkolny